Arabuluculuk Süreci

Uyuşmazlıkların Arabuluculuk yöntemiyle çözümlenmesine ilişkin aşamalardan oluşan yapılandırılmış bir süreç uygulanmaktadır.

Sürecin ilk aşaması uyuşmazlığın türü ve tarafların ihtiyari veya dava şartı olarak arabuluculuğa başvurmasına göre arabulucunun belirlenmesidir. Arabulucu taraflarca veya Arabuluculuk Büroları tarafından belirlenebilir.

A. İLK AŞAMA ARABULUCUNUN BELİRLENMESİ

Arabulucunun belirlenmesi farklı durum ve şartlara göre olabilir:

1. Taraflar, başkaca bir usul belirlememişlerse sicile kayıtlı bir arabulucu üzerinde anlaşarak süreci ihtiyaren başlatabilirler (HUAK m. 14/1).

2. Taraflar, bir arabulucu üzerinde anlaşamıyorsa taraflardan birisinin başvurduğu arabulucu, arabuluculuk teklifini diğer tarafa iletebilir. Teklif kabul edilirse arabulucu belirlenmiş olur.

3. Taraflardan birisi, Arabuluculuk Bürosuna başvurarak dava şartı olarak düzenlenmeyen bir uyuşmazlık için, süreci genel hükümlere göre yürütecek bir arabulucu belirlenmesini talep edebilir.

4. Taraflardan birisi, dava şartı olarak arabuluculuğa tabi uyuşmazlığı için Arabuluculuk Bürosuna başvurarak arabulucu görevlendirilmesini talep edebilir. Bu halde Kanun ve Yönetmeliğin dava şartına ilişkin hükümleri uygulanır.

5. Taraflar, dava şartı olarak arabuluculuğa tabi bir uyuşmazlık için Komisyon listesinde bulunan bir arabulucuyu tutanak ile belirleyerek atanmasını Arabuluculuk Bürosundan talep edebilir.

6. Uyuşmazlık ile ilgili olarak dava açılmışsa mahkeme tarafları arabuluculuğa teşvik edebilir (HUAK, madde 13/1). Taraflar, hâkimin teşviki üzerine arabulucuyu bu sıralamadaki ilk üç yolla belirleyebilir.

B. HAZIRLIK AŞAMASI

Arabulucu, işin kendisine geliş şekline göre taraflarla temasa geçer. Ön görüşme gerçekleştirir. Uyuşmazlığın geçmişine dair bilgiler toplar ve analiz eder. Arabuluculuk faaliyetini planlar. Katılımcıları netleştirir. Arabuluculuk için uygun bir yer, tarih ve saat belirler. Tarafları bilgilendirir ve davet eder.

C. BAŞLANGIÇ AŞAMASI

Başlangıç aşaması, arabuluculuk sürecinin fiilen başladığı aşamadır. Bu aşamada öncelikle kimlik ve yetki kontrolleri yapılır, toplantıya katılanlar tespit edilir. Arabulucu açılış konuşması yaparak arabuluculuğun temel ilkeleri, sürecin nasıl ilerleyeceği, süre, ücret ve masraflar, anlaşma halinde dava açılamayacağı hususlarına vurgu yapar.

D. İNCELEME AŞAMASI

Bu aşama, tarafların uyuşmazlık konularını kendi bakış açılandan dile getirdikleri, gündemin şekillendiği, karşılıklı bilgi akışının başladığı bir aşamadır. Arabulucu tarafların birbirlerinin ihtiyaç ve menfaatlerini anlamalarına yardımcı olmayı amaçlamayan bir yaklaşımla hareket eder.

İnceleme aşaması, arabulucu gayret göstermedikçe tarafların içinde kalabileceği bir aşama değildir. Çünkü hedeflerine odaklanan taraflar, çoğunlukla iç bilgileri kendilerine saklama ve bunları birer pozisyon haline getirerek rasyonelleştirme eğilimindedirler. Bu nedenle arabulucu gerektiğinde ritmi düşürerek uygun sorularla ve aktif dinlemeyle tarafların önceliklerini ve pozisyonlarının temelini teşkil eden ihtiyaç ve menfaatleri ortaya çıkarmaya çalışmalı ve ortaya çıkan bu bilginin diğer tarafa geçişine yardımcı olmalıdır. Taraflar bunu yapamıyor, tekrara düşüyor ve gittikçe geriliyorsa özel oturumlar gerilimden sıyrılarak rahat konuşmaları için kullanılabilir. Arabulucu, verdiği gizlilik güvencesiyle özel oturumları örtük ihtiyaçları saptamak için kullanabilir.

E. MÜZAKERE AŞAMASI

İnceleme aşamasında tespit edilen ve karşılıklı olarak geçişine yardımcı olunan ihtiyaç ve menfaatler, daha önce gergin olan ilişkilerin yumuşamasına, taleplerin bir mantık zeminde değerlendirilmesine, iş birliği atmosferinin oluşmasına ve samimi bir çözüm arayışına kapı aralar.

Taraflar oluşan rakamları değerlendirmekte ve anlamakta zorlandıklarında bir avukata veya hesaplama yapacak dış uzmanlara yönlendirmek gerekebilir. Konu ve seçenek sayısı çok olduğunda bunları önem sırasına göre listeleme yöntemi yapılabilir. İfade edilen dağınık konu, seçenek ve düşünceleri özetlemek sürece olumlu yönde katkı sağlayacaktır. Seçeneklerin hangilerinin ihtiyaç ve menfaatleri daha iyi karşıladığının değerlendirilmesine yardımcı olunacak şekilde yol izlenmesi gerekmektedir. Gerçeklik testi uygulamak ve güç dengesizliklerinden koruma gibi araçları etkin kullanabilecek aşamadır.

F. SONUÇ AŞAMASI

Sonuç aşaması, arabuluculuk sürecinde tarafların anlaşıp anlaşamadıklarının netleştiği aşamadır. Taraflar anlaşamamışlarsa veya başka sona erme nedenleri ortaya çıkmışsa süreç son tutanak düzenlenerek sona erdirilir. Anlaşma sağlanması halinde ise süreç anlaşılan hususların taraf iradelerine uygun bir şekilde yazılı hale getirilir. Son tutanağın düzenlenmesinden sonra gerek görüyorlarsa anlaşma belgesi ayrıca düzenlenir.

Taraflar, anlaşma belgesini gerektiğinde icra edilmesi için hazırlıyorsa belgenin

cebri icraya elverişli eda hükümleri içermesi gerekir.

Tarsus Arabulucu Avukat Ali ATAY, 2023